Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 88 ετών ο Πάπας Φραγκίσκος τη Δευτέρα του Πάσχα. Ο Ποντίφικας νοσηλευόταν από τις 14 Φεβρουαρίου μέχρι και τις 23 Μαρτίου στο νοσοκομείο, έχοντας υποστεί διπλή πνευμονία.
Ο θάνατος του προκάλεσε την ενεργοποίηση ενός αυστηρά προκαθορισμένου πρωτοκόλλου.
Ωστόσο έχει ήδη ανακοινωθεί η επιθυμία του Πάπα για μια πιο απλή τελετή κηδείας, σε ξύλινο φέρετρο και αποφεύγοντας τα περίπλοκα τελετουργικά που συνηθίζονται όταν πεθαίνει ο Ποντίφικας.
Ο καρδινάλιος Γιόζεφ Φάρελ ανέλαβε ως προσωρινός διοικητής του Βατικανού και μεταξύ άλλων, ανακοίνωσε επίσημα τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου. Η ανακοίνωσή του άνοιξε μια διαδικασία στο τέλος της οποίας θα εκλεγεί ο νέος επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Η εκλογική διαδικασία, που εξελίσσεται με κάθε μυστικότητα, είθισται να έχει ένταση, καθώς προοδευτικοί και συντηρητικοί καρδινάλιοι θέλουν να κερδίσουν τον έλεγχο του Βατικανού, που απευθύνεται σε πάνω από ένα δισεκατομμύριο πιστούς σε όλον τον κόσμο.
Η επιβεβαίωση του θανάτου
Με βάση το τυπικό, η επιβεβαίωση του θανάτου του Πάπα έγινε από τον καμεράριο (camerlengo), που είναι ανώτερος αξιωματούχος, ήτοι τον Καρδινάλιο Κέβιν Φάρελ, που ανέλαβε και προσωρινός διοικητής του Βατικανού.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο καμεράριος επισκέπτεται τη σορό του Πάπα στο ιδιωτικό του παρεκκλήσι και φωνάζει το όνομά του για να τον "ξυπνήσει". Πλέον, η διαδικασία θεωρείται συμβολική, καθώς οι γιατροί επιβεβαιώνουν τον θάνατο με ιατρικά μέσα.
Όταν ο Ποντίφικας δεν ανταποκρίνεται, το δαχτυλίδι του, που χρησιμεύει και ως σφραγίδα για τα επίσημα παπικά έγγραφα, καταστρέφεται ή παραμορφώνεται, σηματοδοτώντας το τέλος της θητείας του. Επίσης, σφραγίζονται τα παπικά διαμερίσματα.
Πριν την ανακοίνωση της είδησης μέσω του Βατικανού στα μέσα ενημέρωσης, ο καμεράριος ενημερώνει επίσης και το κολέγιο των Καρδιναλίων για τον θάνατο του Πάπα.
Η περίοδος πένθους
Ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου ακολουθείται από εννέα μέρες πένθους, που είναι γνωστές ως Novendiale, μια παράδοση με ρίζες στη ρωμαϊκή αρχαιότητα. Εθνικό πένθος κηρύσσει και η Ιταλία.
Το σώμα του Πάπα θα ευλογηθεί, θα ντυθεί με παπικά άμφια και θα εκτεθεί στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου για λαϊκό προσκύνημα. Στην ουρά αναμένεται να στηθούν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωπο. Μεταξύ αυτών και ξένοι ηγέτες και επίσημοι.
Το σώμα του Πάπα στο παρελθόν εκτίθετο πάνω σε ένα υπερυψωμένο βάθρο. Ωστόσο, μετά την επιθυμία του, ο Πάπας Φραγκίσκος θα βρίσκεται σε ένα ανοιχτό φέρετρο.
Παλαιότερα, οι Ποντίφικες ταριχεύονταν και ορισμένων τα όργανα αφαιρούνταν πριν από την ταφή. Μάλιστα, σε μια εκκλησία κοντά στη Φοντάνα ντι Τρέβι, διατηρούνται οι καρδιές πάνω από 20 σε μαρμάρινες λάρνακες. Πλην όμως, οι συγκεκριμένες πρακτικές έχουν εγκαταλειφθεί.
Τις εννέα μέρες του πένθους, το Βατικανό εισέρχεται σε μεταβατική φάση που ονομάζεται sede vacante ("η έδρα είναι κενή"). Αυτό το διάστημα, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία διοικείται από το Κονκλάβιο, ήτοι το Κολλέγιο των Επιτρόπων. Ωστόσο, δεν μπορούν να πάρουν σημαντικές αποφάσεις, μέχρι την εκλογή νέου Πάπα.
Η ταφή
Η κηδεία του Πάπα πιθανότατα θα γίνει στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου. Τις επόμενες ημέρες αναμένεται να συρρεύσουν εκατοντάδες χιλιάδες άτομα. Η τελετή θα προεδρεύεται από τον κοσμήτορα του Κολλεγίου των Καρδιναλίων.
Η ταφή του Πάπα, σύμφωνα με την παράδοση γίνεται στις σπηλιές του Βατικανού, κάτω από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, όπου βρίσκονται σχεδόν 100 παπικοί τάφοι. Εκεί έχει ταφεί και ο προκάτοχος του Πάπα Φραγκίσκο, Βενέδικτος, που παραιτήθηκε το 2013 και πέθανε το 2022.
Ωστόσο, ο Φραγκίσκος δήλωσε το 2023 ότι επέλεξε τη Βασιλική της Σάντα Μαρία Ματζόρε (Santa Maria Maggiore) στη Ρώμη για την ταφή του. Έτσι, θα γίνει ο πρώτος Πάπας εδώ και έναν αιώνα, η ταφή του οποίου θα γίνει εκτός Βατικανού.
"Habemus Papam"
Δύο με τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία του Πάπα, το Κολλέγιο των Καρδιναλίων θα συνέλθει στην Καπέλα Σιξτίνα για το Κονκλάβιο, που είναι μια μυστική διαδικασία για την εκλογή του νέου Πάπα. Σύμφωνα με όσα προβλέπονται, κάθε βαπτισμένος άνδρας Ρωμαιοκαθολικός μπορεί να εκλεγεί Πάπας. Όμως, τα τελευταία 700 χρόνια, ο πάπας επιλέγεται πάντα από το Κολλέγιο.
Οι υποψήφιοι δεν κάνουν ανοιχτή προεκλογική εκστρατεία για τη θέση, ενώ οι μάχες για τον τίτλο θεωρούνται πολύ έντονες.
Την ημέρα της ψηφοφορίας, η Καπέλα Σιξτίνα σφραγίζεται και οι καρδινάλιοι, οι οποίοι έχουν δώσει όρκο εχεμύθειας, κλειδώνονται μέσα.
Μόνο οι καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών έχουν δικαίωμα ψήφου. Περίπου 120 καρδινάλιοι θα ψηφίσουν μυστικά για τον υποψήφιο που επέλεξαν, γράφοντας το όνομά τους σε ένα ψηφοδέλτιο και τοποθετώντας το σε ένα δισκοπότηρο στην κορυφή της Αγίας Τράπεζας.
Εάν κανένας υποψήφιος δεν λάβει την απαιτούμενη πλειοψηφία των 2/3 του Κολεγίου, πραγματοποιείται άλλος ένας γύρος ψηφοφορίας. Συνολικά μπορούν να υπάρξουν έως και τέσσερις γύροι την ημέρα. Το κονκλάβιο που εξέλεξε τον Πάπα Φραγκίσκο το 2013 διήρκεσε περίπου 24 ώρες και πέντε ψηφοφορίες, αλλά η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει περισσότερο: ένα κονκλάβιο τον 13ο αιώνα διήρκεσε περίπου τρία χρόνια, ενώ ένα άλλο τον 18ο αιώνα τέσσερις μήνες.
Μόλις καταμετρηθούν τα ψηφοδέλτια, καίγονται σε μια σόμπα μέσα στην Καπέλα Σιξτίνα, η οποία έχει εγκατασταθεί εκ των προτέρων από τους πυροσβέστες του Βατικανού. Μια δεύτερη σόμπα καίει μια χημική ουσία που στέλνει ένα σήμα καπνού μέσω μιας καμινάδας στον έξω κόσμο: Μαύρος καπνός σημαίνει ότι δεν έχει επιλεγεί νέος πάπας, λευκός καπνός σημαίνει ότι έχει.
Μόλις εκλεγεί, ο νέος Πάπας εμφανίζεται στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου και ανακοινώνεται: "Habemus papam", που σημαίνει "Έχουμε Πάπα".
Στη συνέχεια, ο νεοεκλεγείς πάπας, αφού επιλέξει το παπικό του όνομα (πιθανότατα ένα που τιμά έναν άγιο ή προκάτοχο) και φορέσει ένα λευκό ράσο, βγαίνει στο μπαλκόνι για να απευθύνει την πρώτη του ομιλία στο κοινό. Και με αυτό, ο καθολικός κόσμος έχει έναν νέο ηγέτη.
Οι πιθανότεροι υποψήφιοι
Όπως αναφέρει ο Κώστας Ράπτης στο Capital.gr, οι Ιταλοί συνηθίζουν να λένε, μεταφορικώς μιλώντας, ότι "μετά από κάθε χοντρό πάπα, βγαίνει ένας λεπτός πάπας”. Αν λοιπόν οι εκλέκτορες αναζητήσουν μια "διόρθωση” της κληρονομιάς του Φραγκίσκου επί το συντηρητικότερον, τα βλέμματα θα στραφούν στον αρχιεπίσκοπο Βουδαπέστης Πέτερ Έρντο. Αν πάλι επιδιώκουν την "συνέχεια”, θα έχουν να επιλέξουν μεταξύ του εμπίστου του νυν πάπα και αρχιεπισκόπου της Μπολόνια, Ματέο Τζούπι (ο οποίος προέρχεται από την ισχυρή, κεντροαριστερών τάσεων κληρικολαϊκή οργάνωση Σαντ' Ετζίντιο, που ειδικεύεται σε διεθνείς ειρηνευτικές μεσολαβήσεις) και του πρώην αρχιεπισκόπου της Μανίλα, νυν επικεφαλής του πρώτου τη τάξει "υπουργείου” του Βατικανού, Αντόνιο Τάγκλε, ο οποίος συνδυάζει την προέλευση από το μεγαλύτερο καθολικό έθνος της Ασίας, με την εν μέρει κινεζική καταγωγή και τις σπουδές στις ΗΠΑ.
Ιταλός, αλλά όχι υπηρετών στην Ιταλία είναι και ο Λατίνος πατριάρχης Ιερουσαλήμ, Πιερμπατίστα Πιτσαμπάλλα, ο οποίος κινείται εκ της θέσεώς του σε ένα διπλωματικό ναρκοπέδιο και ειδικεύεται στις διαθρησκειακές σχέσεις. Σε ηλικία 60 ετών, θα μπορούσε να ελπίζει και για το μεθεπόμενο κογκλάβιο, αν και τίποτε πιο ταιριαστό για τη διαδοχή ενός Φραγκίσκου δεν θα υπήρχε από έναν... Φραγκισκανό.
Η επαναφορά της παπικής έδρας σε ιταλικά χέρια είναι πάντως κάτι το οποίο οι εκλέκτορες, ιδίως οι Βορειοαμερικανοί, απέτρεψαν το 2013, θεωρώντας βλαπτική για το δοκιμαζόμενο από σκάνδαλα Βατικανό την επιρροή των εν γένει ηθών της χερσονήσου. Ο Τάγκλε, πάλι, φέρεται να βλέπει εσχάτως πεσμένες τις μετοχές του, ενώ ως νέος ευνοούμενος του πάπα ακούγεται ο αρχιεπίσκοπος Μασσαλίας Ζαν Μαρκ Αβελίν.
Το μεγάλο αναπάντητο ερώτημα, βέβαια, είναι πώς βλέπουν οι ιθύνοντες το μέλλον της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην νέα διεθνή πραγματικότητα που σχηματίζεται, φέροντας το στίγμα του Ντόναλντ Τραμπ και του (προσήλυτου στον Καθολικισμό) αντιπροέδρου του, Τζ.Ντ. Βανς.
Ως θεσμός που εδρεύει στην Ευρώπη και μοιράζεται την προτίμησή της για την "πολυμέρεια", ενώ ταυτόχρονα συγκεντρώνει το πλείστον των πιστών της στον πλανητικό Νότο, υπερασπιζόμενη τα δίκαια των μεταναστών, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία βρίσκεται ήδη σε άβολη θέση μέσα στη νέα κατάσταση. Θα επιλέξει ευθυγράμμιση με το "πνεύμα" που πλέον εκπορεύεται από τη Ουάσιγκτον ή άραγε θα δοκιμάσει να αναδειχθεί σε "αντιρρησία";
Με πληροφορίες από TheTOC.gr
