Του Κώστα Ράπτη
Η Χαμάς "μαδάει τη μαργαρίτα". Αξιωματούχος της δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ότι η παλαιστινιακή ισλαμιστική οργάνωση χρειάζεται ακόμα χρόνο για να εξετάσει το ειρηνευτικό σχέδιο για τη Γάζα που πρότεινε ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, δίνοντας την Τρίτη τελεσίγραφο "τριών ή τεσσάρων ημερών" για να αποδεχθεί το σχέδιό του με στόχο τον τερματισμό του πολέμου στον παλαιστινιακό θύλακα.
Η καθυστέρηση δεν είναι παράλογη: το δίλημμα για τη Χαμάς είναι τεράστιο και οι τοποθετήσεις των στελεχών της φέρεται να αποκλίνουν αναλόγως με το αν αυτοί εδρεύουν στη Γάζα, στην Τουρκία ή στο Κατάρ και επηρεάζονται αναλόγως.
Το δίλημμα συνίσταται στο ότι τυχόν απόρριψη του σχεδίου Τραμπ θα σημάνει συνέχιση (και δικαιολόγηση) της αιματοχυσίας και της καταστροφής όλων των υποδομών στη Γάζα, όμως η αποδοχή του θα απομακρύνει ακόμη περισσότερο την προοπτική επίλυσης του παλαιστινιακού ζητήματος και δη κατά τρόπο σύμφωνο με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ.
Μέσα σε όλα, η Χαμάς πρέπει να υπολογίσει και το ιδιοτελές πολιτικό συμφέρον της, διότι όπως τόνισε σε ομιλία του στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (Ifri) του Παρισιού ο Αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών, Μπαντρ Αμπντελάτι, υπάρχει ευρύτερη συναίνεση στο ότι η οργάνωση δεν θα έχει "κανέναν ρόλο" στο μέλλον της Γάζας.
Οι "φίλιες δυνάμεις" πρωταγωνιστούν στις πιέσεις. Το Κάιρο συνεργάζεται με το Κατάρ και την Τουρκία, ώστε να πείσουν τη Χαμάς να δεχτεί το σχέδιο Τραμπ, πρόσθεσε ο Αμπντελάτι, ενώ τόνισε ότι τα αραβικά κράτη είναι έτοιμα, εάν επιτευχθεί ειρήνευση, για την πλήρη εξομάλυνση των σχέσεών τους με το Ισραήλ.
Αποτελεί κοινό μυστικό ότι η παρουσίαση του σχεδίου Τραμπ αποβλέπει στην παρούσα συγκυρία στην αναθέρμανση των σχέσεων των ΗΠΑ με ιστορικούς συμμάχους τους στην περιοχή όπως οι αραβικές μοναρχίες, η Τουρκία και το Πακιστάν, οι οποίες είχαν τρωθεί από τη συνέχιση της ανθρωποσφαγής στη Γάζα και κυρίως από την πρόσφατη ισραηλινή επιδρομή στο έδαφος του Κατάρ, έδρας της μεγαλύτερης αμερικανικής βάσης στη Μέση Ανατολή.
Τα αναπάντητα ερωτήματα
Αλλά ακόμη και οι θιασώτες του σχεδίου παραδέχονται ότι σε κάθε περίπτωση η εφαρμογή του προσκρούει σε μεγάλες δυσκολίες, λόγω των ασαφειών του ως προς κρίσιμα ερωτήματα. Και πάντως, οι μουσουλμανικές χώρες που (σαν έτοιμες από καιρό) έσπευσαν να κολακεύσουν τον Τραμπ για τη διπλωματική προσπάθειά του, προσθέτουν με νόημα ότι η στήριξη του σχεδίου από μέρους τους νοείται ως ένας σταθμός στην επίτευξη μιας "λύσης δύο κρατών". Όμως κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από το κείμενο του σχεδίου που παρουσίασε ο Τραμπ, έχοντας στο πλευρό του τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου, ούτε στη δεύτερη δημοσιοποιηθείσα εκδοχή του, που ήταν ακόμη περισσότερο μετατοπισμένη προς τις ισραηλινές θέσεις.
Υπενθυμίζεται ότι το σχέδιο προβλέπει ρυθμίσεις εκτεινόμενες σε απροσδιόριστο χρονικό ορίζοντα, που θα αλλάξουν τη μορφή της Λωρίδας της Γάζας, χωρίς αναφορά σε μια τελική προοπτική, ενώ η τύχη της αποσυνδέεται από αυτήν της Δυτικής Όχθης του Ιορδάνη και αποσιωπάται το θεμέλιο μιας μόνιμης λύσης, ήτοι η αναγνώριση του δικαιώματος των Παλαιστινίων στην αυτοδιάθεση.
Εν ολίγοις, προτείνεται για άλλη μία φορά ένα μεταβατικό καθεστώς που… δεν μεταβαίνει πουθενά, αλλά που περισσότερο από κάθε άλλη φορά συνδυάζει στοιχεία αρεστά στο διεθνές ακροατήριο με στοιχεία που αποτελούν αυτοσχεδιασμούς κραυγαλέα αντιφάσκοντες προς τη διεθνή νομιμότητα – όπως η δημιουργία (ερήμην του ΟΗΕ, αλλά με "φύλλο συκής" που αυτός θα κληθεί να παράσχει εκ των υστέρων) μιας νεοαποικιακής αρχής, λειτουργούσας σε νομικό κενό, υπό ένα πάνελ διεθνών επιχειρηματιών.
Το όραμα του Ντόναλντ Τραμπ για δημιουργία μιας "Ριβιέρας επί της Μεσογείου" υπό αμερικανική διαχείριση, αντί να σοκάρει πια, επανέρχεται σε πιο ευπρόσωπη συσκευασία, καθότι δεν προϋποθέτει τον συνολικό και αναγκαστικό εκτοπισμό των Παλαιστινίων της Γάζας, αλλά, υπονοείται, τη μετατροπή τους σε φθηνό εργατικό δυναμικό για το αναμενόμενο "πανηγύρι του real estate".
Και όλα αυτά, ενώ η διπλωματική κινητικότητα συνοδεύεται από εντατικοποίηση των στρατιωτικών ενεργειών του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας, με αρκετές δεκάδες νεκρούς καθημερινά.
Η σημασία της ανάσχεσης του στολίσκου Sumud
Αλλά η εβδομάδα που ξεκίνησε με την παρουσίαση του σχεδίου Τραμπ έμελλε να κλείσει πολύ πιο ηχηρά με την ανάσχεση από το Ισραήλ του Global Sumud Flotilla.
Σε μια περίπλοκη επιχείρηση που διήρκεσε τουλάχιστον 12 ώρες περισσότεροι από 400 διεθνείς φιλοπαλαιστίνιοι ακτιβιστές (συμπεριλαμβανομένων και 27 Ελλήνων) οι οποίοι επέβαιναν σε 41 σκάφη του στολίσκου που φιλοδοξούσε να διαπεράσει τον 17ετή ναυτικό αποκλεισμό της Γάζας μεταφέροντας συμβολική ανθρωπιστική βοήθεια, συνελήφθησαν από τις ισραηλινές δυνάμεις και μεταφέρθηκαν στις φυλακές εν αναμονή της απέλασής τους – εν μέσω διαβημάτων από τις κυβερνήσεις τους και διαδηλώσεων διαμαρτυρίας σε αρκετές πόλεις του κόσμου, καθώς και σε κήρυξη απεργίας για χθες από τη μεγαλύτερη εργατική ομοσπονδία της Ιταλίας.
Τα νομικά και πολιτικά ερωτήματα είναι κρίσιμα. Έχει το κράτος του Ισραήλ δικαίωμα να επιχειρεί στρατιωτικά στα διεθνή ύδατα (ή σε αυτά που θα αποτελούσαν τα χωρικά ύδατα του κράτους της Παλαιστίνης) εναντίον μη στρατιωτικού στόχου, προκειμένου να υπεραμυνθεί ενός αποκλεισμού που είναι ο ίδιος παράνομος, εφόσον αποτελεί προϊόν συνεχιζόμενης κατοχής (όπως υπενθύμισε το Διεθνές Δικαστήριο στη γνωμοδότηση του Ιουνίου 2024 που είχε παραγγείλει η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών); Το ερώτημα αυτό παραπέμπει στην περιλάλητη "ελευθερία της ναυσιπλοΐας" ή, με απλούστερες διατυπώσεις, στο ευρύτερο ερώτημα "Τίνος είναι η Μεσόγειος;".
Εξού και κυβερνήσεις είτε επικριτικές στο Ισραήλ (όπως η ισπανική) είτε φιλικές (όπως η ιταλική) αισθάνθηκαν την ανάγκη, έστω και προσχηματικά ή με αντιφάσεις, να "δηλώσουν παρουσία", με την αποστολή πολεμικών πλοίων τους κοντά στον θαλάσσιο χώρο όπου κινούνταν ο στολίσκος των ακτιβιστών.
Στρατηγικό κενό
Όμως, η επιχειρησιακή αποφασιστικότητα δεν μπορεί να καλύψει το στρατηγικό κενό. Αυτό δηλαδή που υποχρεώνει το Ισραήλ να επιλέξει ποια από τις δύο επιλογές του είναι λιγότερο δυσάρεστη: ο τραυματισμός του γοήτρου του από τυχόν ολοκλήρωση της αποστολής του στολίσκου ή ο επωμισμός αρνητικής δημοσιότητας (και σε φιλικές κοινωνίες) λόγω της επιδρομής;
Ο "εξαιρετισμός" από τον οποίο διαπνέεται η κυβέρνηση Νετανιάχου καθιστά εύκολη την απάντηση: το διεθνές ακροατήριο καλείται να εκπαιδευθεί στην αναγνώριση της απουσίας περιορισμών σε ό,τι αφορά τη δράση του εβραϊκού κράτους, ακριβώς επειδή αυτοπροσδιορίζεται ως τέτοιο.
Αλλά αυτό, καθότι υπερφίαλο, δεν αποτελεί συνταγή επιτυχίας μεσομακροπρόθεσμα. Ούτε ασφαλώς και διευκολύνει βραχυπρόθεσμα τις όποιες προσπάθειες κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα – αν υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση Νετανιάχου ενδιαφέρεται να τις στηρίξει.
* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Κεφάλαιο".
